GÜNEŞLE DOST KALIN: GÜNEŞ KORUYUCULAR HAKKINDA HER ŞEY
Güneş koruyucuların önemi
Savunma ve düzenleyici rolü olan deri, insan vücudunun en büyük organıdır. Genel yapısı epidermis, dermis ve hipodermis adı verilen üç ana katmandan oluşur. Epidermisin en üst tabakası olan stratum korneum, özellikle cilt bariyeri fonksiyonunda görev alır. Vücudu ultraviyole (UV) radyasyonu da dahil olmak üzere kimyasal, çevresel ve fiziksel stres gibi çok sayıda dış faktöre karşı koruyarak cilt homeostazisini sağlar.
UV ışınları, özellikle UVA ve UVB, cilt hücrelerine zarar vererek DNA hasarına yol açabilir. Cilt kanseri riskini azaltmak, erken yaşlanmayı önlemek ve güneş yanıklarını en aza indirgemek için güneş koruyucu ürünler kullanılmaktadır. Bu ürünler, UVA ve UVB ışınlarına karşı koruma sağlayarak cildi radyasyonun zararlı etkilerden korurlar.
Güneş koruyucuların yararları aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Cildi zararlı güneş ışınlarına karşı korur.
• UVA ışınlarının radyasyon riskinin yüksek olması ve UVB ışınlarının genetiği içeren DNA yapısına hasar vermesi cilt kanserini tetikleyebilir. Bu durumu engelleyerek cilt kanserine yakalanma riskini en aza indirger.
• Düzenli kullanımlarda kırışıkları ve ince çizgilerin oluşumunu engeller.
• Melanin renk pigmentlerinin salınımını kontrol ederek cilt lekelerinin oluşumunun önüne geçer.
• Güneş yanıklarını önler ve soyulma problemlerini azaltır.
• Kolajen ve hyaluronik asit dengesinin hasar görmeden korunmasını sağlar. Böylece, cildin elastikiyetini korur.
• Güneş cildi kurutarak su kaybına neden olur. Kremler sayesinde cilt üzerinde bariyeri güçlendirilir ve nem dengesi sağlanır.
Güneş koruyucu çeşitleri
Güneş koruyucuları, kimyasal, fiziksel ve hibrit olmak üzere üç ana kategoriye ayrılır:
• Kimyasal koruyucular: UVA/UVB ışınlarını yansıtan moleküller cilt altında emilerek işlev sağlar. Yaygın kimyasal filtreler arasında avobenzon, oksibenzon ve oktinoksat bulunur. Cilt altında etki gösterdiği için en az 20-30 dakika öncesinde cilde sürülmesi gerekir. Bu tür koruyucular genellikle daha hafif bir dokuya sahiptir ve homojen yapısı sayesinde kolayca emilir.
• Fiziksel (Mineral) koruyucular: Cilt yüzeyinde bariyer oluşturarak UVA/UVB ışınlarını yansıtır veya dağıtır. Genellikle çinko oksit veya titanyum dioksit içerirler. Fiziksel koruyucular genellikle daha kalın ve beyaz bir kalıntı bırakabilir, ancak ciltte tahrişe neden olma olasılıkları daha düşüktür ve geniş spektrumlu koruma sağlarlar. Tam koruma için kısa süreli olarak yenilenmesi önerilir. Cildin altına nüfus etmediği için gözeneklerde tıkanma oluşturmaz. Eğer, hızlı bir şekilde güneşe çıkılacak ise pratik koruma için önerilebilir.
• Hibrit koruyucular: Kimyasal olduğu gibi fiziksel koruyucu özellik gösteren maddeler yer alır.
SPF (güneş koruma faktörü) nedir?
SPF, güneş kremlerinin UVB ışınlarına karşı sağladığı koruma seviyesini belirler. Bu faktör, sayısal olarak 15-50 arasında koruyuculuk etkisi gösterebilir. Güneş kremi 30 SPF, 50 SPF faktör en çok tercih edilen koruyuculuktur. SPF 30, cildinizin güneş altında yanmadan 30 kat daha uzun süre kalabileceği anlamına gelir. Sayı SPF değeri ne kadar yüksekse, ürünün koruması da o kadar yüksek demektir. Ancak SPF değeri sadece UVB korumasını gösterir. UVA koruması için ürünün “geniş spektrum” olarak etiketlenmiş olmasına dikkat edilmelidir.
• SPF 15: %93 UVB koruması sağlar.
• SPF 30: %97 UVB koruması sağlar.
• SPF 50: %98 UVB koruması sağlar.
Güneş koruyucu kullanmamanın zararları
Cildin parlak, aydınlık, canlı ve sağlıklı görünümünü kaybetmesi ile sonuçlanır. Egzama, vitiligo, kızarıklık, cilt hassasiyeti, kırışıklık, ödem, iltihaplanma, cilt kanseri gibi ciddi hastalıklar ortaya çıkarabilir.
Güneş koruyucuların içinde hangi maddeler bulunmamalıdır?
Güneş koruyucular nasıl uygulanmalıdır?
Güneş koruyucu seçiminde kritik unsurlar
- Mevsime bağlı maruz kalınan ışın derecesi
- SPF derecesi
- Cilt tonu
- Yaş
- Cinsiyet
- Kişinin cilt tipi ve cilt problemleri
- Bazı hastalıklara sahip olması
Vücut için yeterli miktarda su tüketmek, cildin nem dengesini korumak için kritiktir. Su, vücudun toksinlerden arınmasına yardımcı olur ve cildin elastikiyetini artırarak kuruluk ve çatlakları önler.
Stresin cilt sağlığı üzerinde olumsuz etkisi olabilir. Stresten kaçınmak veya stresi yönetmenin yollarını geliştirmek, genel cilt sağlığının korunması açısından önemlidir. Yoga, meditasyon ve çeşitli hobiler stresin yönetilmesinde etkili olabilir.
Her ne kadar ihmal edilse de düzenli ve kaliteli uyku da cilt sağlığının korunmasının önemli bir parçasıdır.
Cilt tipine uygun güneş kremi seçimi
Güneş koruyucuları, cildi zararlı UV ışınlarından korumanın yanı sıra güneş lekelerinin oluşmasını engelleyerek sağlıklı ve genç görünümün de korunmasına yardımcı olur. Her bireyin cilt tipi ve ihtiyaçlarına uygun ürünleri seçmesi önemlidir.
• Yağlı ve akneye meyilli ciltler: Yağsız ve non-komedojenik (gözenekleri tıkamayan) ürünler, ferahlatıcı spreyler tercih edilmelidir. Jel veya su bazlı formüller genellikle iyi bir seçenektir.
• Kuru ciltler: Nemlendirici özellikte güneş kremleri kullanılmalıdır. Bu kremler genellikle kremsi ve yoğun bir yapıya sahiptir.
• Hassas ciltler: Parfümsüz ve hipoalerjenik ürünler seçilmelidir. Çinko oksit ve titanyum dioksit içeren ürünler hassas ciltler için uygundur.
Çocuklar için güneş koruyucu seçimi
Diğer güneş koruyucu ürünler
Güneş spreyleri: Hızlı ve kolay uygulanabilir, ancak yüz bölgesinde kullanırken dikkatli olunmalıdır. Rüzgarlı havalarda uygulama zorlukları olabilir.
Güneş losyonları: Cilde kolay yayılır ve nemlendirici özellikleri vardır. Çeşitli cilt tiplerine uygun farklı formülleri bulunur.
Güneş stickleri: Küçük alanlara uygulama için idealdir, özellikle yüz, dudaklar ve kulaklar için kullanışlıdır. Taşıması kolaydır ve hassas bölgelerde yoğun koruma sağlar.
Güneş koruyucular hakkında sıkça sorulan sorular
• Güneş koruyucular yıl boyunca kullanılmalı mı?
Evet, UV ışınları bulutlu günlerde bile cildinize zarar verebilir. Kış aylarında ve kapalı alanlarda bile güneş kremi kullanımı önerilir.
• Bir güneş koruyucu ne kadar dayanır?
Genellikle güneş koruyucular 2-3 yıl dayanır, ancak son kullanma tarihine dikkat edilmelidir. Son kullanma tarihi geçmiş ürünler etkinliklerini yitirebilir.
• Makyaj altında güneş koruyucu kullanılabilir mi?
Evet, güneş koruyucular makyaj bazı olarak kullanılabilir. Makyaj öncesi güneş kremi uygulamak cildi korur ve makyajın daha pürüzsüz görünmesine yardımcı olabilir.
• Kimler güneş kremi kullanmalıdır?
Altı aylıktan küçük çocuklar için güneş kremi önerilmemektedir. Altı aylıktan büyük bebekler ve çocuklar için açıkta kalan tüm cilde, cilt pH'ına uygun 30 veya daha yüksek SPF'li geniş spektrumlu güneş kremi uygulanmalıdır. Güneş kreminin her yaşta kullanımı önem arz eder.
Güneşten korunmak için yapılması gereken ilave önlemler
Güneşten korunmak için güneş kremi önerilmekle birlikte, hiçbir güneş kremi UV radyasyonuna karşı tamamen koruma sağlamamaktadır.
• Gölge: Güneşin en yoğun olduğu saatlerde (10:00-16:00) gölgede kalmaya özen gösterilmelidir. Gölge, UV ışınlarının doğrudan temasını azaltır.
• Koruyucu Giyim: Dermatologların önerisi; şapka, güneş gözlüğü ve uzun kollu giysiler kullanılmasıdır. Bu giysiler fiziksel bir bariyer oluşturur.
• UV Koruyucu Kıyafetler: Özel olarak tasarlanmış UV korumalı giysiler tercih edilebilir. Bu giysiler UV ışınlarını bloke etmek için özel olarak dokunmuştur ve genellikle UPF (Ultraviyole Koruma Faktörü) etiketine sahiptir.
Doğru bilinen yanlışlar
• Güneş koruyucusunu bulutlu havalarda, kışın ve karda sürmenize gerek yoktur.
Cildiniz bulutlu havalarda, yağmurlu günlerde, hatta kış aylarında bile UV ışınlarına maruz kalır ve zamanla foto yaşlanma izleri görülmeye başlar. Bu yüzden, güneş koruyucusu yalnızca yaz aylarında ve güneşli günlerde değil, her gün kullanılmalıdır. Uzmanların verdiği bilgiye göre, kar taneleri güneş ışınlarını yansıttığından UV miktarı katlanarak artıyor. Yansıma nedeni ile normalde doğrudan ışıktan korunan çene altı, üst dudak, boyun gibi alanlarda da güneş yanığı görülebiliyor. Sonraki yıllarda ise kişide deri kanserine yatkınlık ortaya çıkabiliyor.
• Daha koyu tenli veya güneş yanığı olmayan kişilerin güneş koruyucu kullanmasına gerek yoktur.
Tüm cilt tiplerinin güneş koruyuculardan faydalanması gerekir. Daha koyu ciltlerin yanık olasılığı daha düşüktür ve UVB korumasına daha az ihtiyaç duyabilirler, ancak daha koyu ciltler UVA radyasyonundan kaynaklanan hasara karşı hala hassastır. Güneş kreminin hem SPF değeri en az 30 olmalı hem de UVA koruma faktörü (UVA-PF) oranı 1,5'ten az olmalıdır. Bilinenin aksine renk pigmenti çok salgılanan koyu tenli kişilerin güneş lekeleri oluşmaması için güneş kremi kullanmasına daha çok ihtiyacı vardır.
• Güneş koruyucuları günde bir kez, az miktarda sürmek yeterlidir.
Güneş koruyucuları yeterli miktarda ve doğru aralıklarla kullanılmazsa, etkinlikleri büyük ölçüde azalır.
• Açık renk kıyafetler güneşten korunmak için daha iyidir.
Siyah, lacivert, kırmızı veya koyu yeşil gibi renkler, beyaz ve pastel tonlardaki renklere kıyasla UV koruması için daha iyidir. Tatile çıkacağınız zaman koyu renkli elbiseler alınmalıdır.
• Güneş kremi kullanmak aşırı güneşe maruziyeti artırır ve cilt kanseri riskini artırır.
Birçok uzman bu iddianın asılsız olduğunu düşünmektedir. Araştırmalara göre, güneş kremi kullanmayla cilt kanseri riskinde artış arasında bir bağ olduğu ispatlanamadı. Diğer taraftan araştırmalar güneş kremi kullanmanın en ciddi cilt kanseri tipi olan melanom riskini azaltabileceğini göstermektedir.
• Ürünün markası güneş kreminin nasıl kullanıldığından daha önemlidir.
Ürünün markası ürünü nasıl kullandığınızdan daha az önemlidir. Genel olarak su geçirmez, geniş spektrumlu ve güneş koruma faktörü en az 15 olan güneş kremlerinin tercih edilmesi gerekir. Ayrıca güneş kreminin etiketi üzerindeki talimatlara uyulmalıdır.
• Güneş kremi D vitamini emilimini engeller.
Olabilir, ancak güneş kreminin D vitamini emilimini ve sentezini sınırladığına dair kanıtlar yetersizdir. Çoğu insanın D3 vitamini sentezini en üst düzeye çıkarmak için iki ila sekiz dakika korunmasız güneşe çıkması gerekir. Buna ek olarak, yağlı balıklar (somon, ton balığı), yumurta sarısı ve D vitamini takviyeli gıdalar gibi yiyecek ve içeceklerden de yeterli düzeyde D vitamini alınabilmektedir.
1. Latha MS, et al.,
Sunscreening agents: a review.
(2013).
2. Ngoc LTN, et al.,
Recent Trends of Sunscreen Cosmetic: An Update Review. (2019).https://www.mdpi.com/2079-9284/6/4/64
3. Yamada M, Mohammed
Y, and Prow TW, Advances and controversies in studying sunscreen delivery and
toxicity. (2020).https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169409X20300077
4. Guan LL, Lim HW, and
Mohammad TF, Sunscreens and Photoaging: A Review of Current Literature. (2021).https://doi.org/10.1007/s40257-021-00632-5
5. Bhattacharjee D, et
al., A comparison of Natural and Synthetic Sunscreen Agents: A Review. (2021).
6. Gonzalez-Bravo A, et
al., The Effect of Sunscreens on the Skin Barrier. (2022).https://www.mdpi.com/2075-1729/12/12/2083
7. He H, et al.,
Natural components in sunscreens: Topical formulations with sun protection
factor (SPF). (2021).http://europepmc.org/abstract/MED/33360043
https://doi.org/10.1016/j.biopha.2020.111161
